فواید و عوارض مصرف عسل برای کودکان

عسل یک ماده طبیعی خوشمزه و سالم و یکی از شگفت‌انگیزترین هدایای طبیعت است. والدین معمولا می خواهند عادات غذایی سالم را در کودک خود ایجاد کرده و به خوبی آنها را تغذیه کنند. در مورد دادن یا ندادن عسل به کودکان سوالات زیادی مطرح می شود. در همین راستا، در مقاله امروز به این سوال پاسخ داده و به بررسی خواص عسل برای کودکان، میزان و نحوه مصرف می پردازیم.

تاریخچه استفاده از عسل برای کودکان

در طول تاریخ و در فرهنگ ‌های مختلف، به نوزادان پس از تولد عسل داده می ‌شد. در دوران رکود ایالات متحده، مقامات بهداشت عمومی از عسل استفاده می کردند و با دادن روزانه این ماده مغذی به نوزادان دچار سوءتغذیه، تلاش می کردند تا سلامت کودکان را به آنها بازگردانند. دادن یک معجون گیاهی حاوی عسل به نام گوتی به نوزادان نیز یک سنت رایج در میان جوامع آسیایی است.

اما در سال 1978 مصرف عسل به نگرانی بر ای نوزادان زیر یک سال تبدیل شد؛ چون یک سندرم بسیار نادر به نام بوتولیسم نوزاد برای اولین بار در نوزادان بیمار تشخیص داده شد. در بررسی ها، آثاری از هاگ های بوتولیسم در مدفوع آنها در کالیفرنیا یافت شد. بوتولیسم نوزادان (کلستریدیوم بوتولینوم) اگرچه بیماری سختی محسوب می شود اما بسیار کمتر از بوتولیسم بزرگسالان شایع بوده و در واقع به ندرت دیده می شود (در بریتانیا، تنها 11 مورد تایید شده بوتولیسم نوزادان در 30 سال گذشته وجود داشته است).

طبق گفته سازمان بهداشت جهانی با وجود خواص عسل برای کودکان نباید این ماده غذایی به نوزادان زیر 12 ماه داده شود یا به غذا، آب یا شیر خشک آنها اضافه شود. علاوه بر این، عسل را نباید به محصولات پخته شده یا فرآوری شده اعمال کرد و به کودک زیر یک سال داد. هنگامی که کودک نوپا به یک سالگی برسد سیستم گوارشی او معمولا آنقدر رشد کرده که می تواند هر گونه میکروب بوتولیسم را از بین ببرد.

هاگ ها به خودی خود مضر نیستند زیرا غیر فعال هستند. در بزرگسالان، هاگ ها به دلیل اسیدیته معده و وجود ارگانیسم های مفیدی که هاگ ها را از بین می برند زنده نمی مانند. اما این قضیه درباره نوزادان صدق نمی کند. دستگاه گوارش آنها هنوز نارس بوده و فقط توانایی هضم شیر مادر را دارد.

در روده نوزاد، هاگ ها ممکن است به باکتری تبدیل شده و در حین انجام این کار، سمی تولید کرده که باعث بوتولیسم شود. باکتری کلستریدیوم در محیط اطراف ما بسیار زیاد بوده و تنها درصد کمی از موارد بوتولیسم نوزادان ناشی از مصرف عسل است.

سن مناسب برای مصرف عسل

بیشترین خطر ابتلا به بوتولیسم برای نوزادان زیر 6 ماه است. میزان اسپورهای بوتولیسم در عسل خام ناچیز بوده و سیستم گوارشی قوی و کاملا رشد کرده آنقدر قوی است که بتواند با آنها مقابله کند. هنگامی که یک نوزاد به سن یک سالگی یا بیشتر می ‌رسد روده‌ های او به قدر لازم رشد کرده و تعادل اسیدی به از بین رفتن و مبارزه با سمومی که باکتری‌ های بوتولیسم تولید می‌ کنند کمک می نماید.

از سن دو سالگی به بعد کودک می تواند عسل خام و طبیعی مصرف کند و از آن لذت ببرد. با وجود انواع خواص عسل برای کودکان، در مصرف این ماده مقوی نباید زیاده روی کرد. شایان ذکر است که عسل خام یک شیرین کننده محسوب می شود؛ بنابراین ممکن است روی دندان های در حال رشد کودک تأثیر منفی بگذارد.

اگر در مصرف آن شک دارید قبل از دادن عسل به کودک خود به عنوان بخشی از رژیم غذایی با پزشک اطفال خود مشورت کنید.

منابع اسپورهای بوتولیسم

همه ما در معرض هاگ هایی هستیم که بوتولیسم ایجاد می کنند. این هاگ ها در خاک، گرد و غبار و سایر محیط های طبیعی مانند برکه ها و رسوبات رودخانه ها یافت می شوند. اختلال نادر فلور روده نوزاد به هاگ ‌ها اجازه رشد و تولید سم را می ‌دهد. در بیشتر موارد بوتولیسم نوزادی، منبع اسپورها هرگز مشخص شده و علت آن را به بلیعیدن هاگ های محیط ربط می دهند.

اما تحقیقات ثابت کرده است که عسل منبع هاگ بوده و به همین دلیل توصیه می شود تا زمانی که سیستم گوارشی ضعیف کودک به اندازه کافی قوی نشده است از مصرف آن اجتناب شود. سایر شیرین کننده های مایع مانند ملاس و شربت ذرت نیز ممکن است خطر ابتلا به بوتولیسم را به همراه داشته باشند.

عسل خام در مقابل معمولی برای نوزادان

آیا عسل تجاری برای نوزادان خطر و خواص کمتری نسبت به عسل خام دارد؟ عسل تجاری در دمای بالا حرارت داده  می شود که به آن پاستوریزاسیون می گویند و اغلب از صافی رد می شود. این فرایند بسیاری از خواص عسل برای کودکان و عناصر طبیعی موجود در عسل را از بین می برد. پاستوریزاسیون به دلایل بهداشتی انجام نمی شود بلکه برای ایجاد یک محصول مشتری پسند و جلوگیری از کریستالی شدن یا کدر شدن عسل انجام می شود. این کار هیچ یک از هاگ های بوتولیسم را از بین نمی برد، بنابراین عسل خام و عسل تجاری از این نظر دقیقاً شبیه هم هستند. اما این فرآیند باعث از بین رفتن خواص عسل برای کودکان و حذف مواد مغذی مفید مانند گرده، آنزیم ها و آنتی اکسیدان هایی می شود که در عسل خام باقی می مانند.

خواص عسل برای کودکان

همانطورکه اشاره کردیم عسل طبیعی و خام نه تنها برای افراد بزرگسال بلکه برای کودکان خواص زیادی دارد. در این بخش از مقاله به بررسی مهمترین خواص عسل برای کودکان می پردازیم.

1- افزایش انرژی

به عنوان یک پدر یا مادر، احتمالاً درک می کنید که بچه های شما دندان های شیری دارند و می ‌دانید که مصرف قند بیش از حد می ‌تواند باعث تغییرات خلق و خو و سطح انرژی شود. عسل را می توان به عنوان جایگزین شکر استفاده کرد چون بسیار سالم تر از شکر سفید فرآوری شده است که تقریباً در تمام مواد غذایی بسته بندی شده وجود دارد. با افزایش نگرانی ها درباره بروز چاقی در دوران کودکی می توان از خواص عسل برای کودکان بهره برده و از آن به عنوان جایگزینی برای شکر استفاده کرد. عسل شاخص گلیسمی پایین تری نسبت به قند دارد؛ بنابراین سطح قند خون را به سرعت بالا نمی برد. عسل شیرین ‌تر از شکر بوده و شما به مقدار کمتری از آن نیاز دارید. اما کالری آن در هر قاشق چای ‌خوری کمی بیشتر از شکر است؛ بنابراین کودکان باید روزانه مقدار کمی از آن مصرف کنند.

علاوه بر این، عسل فقط یک شیرین کننده نیست بلکه حاوی مواد معدنی و آنزیم های حیاتی است تا کودکان شما کالری های خالی مانند شکر مصرف نکنند. یک قاشق غذاخوری عسل به طور تخمینی حاوی 64 کالری و 17 گرم کربوهیدرات است که شامل ساکارز، گلوکز، مالتوز و گالاکتوز می شود. کربوهیدرات ها منبع انرژی برای کودکان شما هستند. با مصرف روزانه عسل کودکان شما انرژی لازم در طول روز را خواهند داشت.

یکی دیگر از خواص عسل برای کودکان این است که حاوی بسیاری از مواد مغذی سالم و حاوی 11 میلی گرم پتاسیم، 1 میلی گرم کلسیم، 1 میلی گرم فسفر و مواد معدنی آهن، روی، منگنز، فلوراید، سلنیوم است. طبق گزارش وزارت کشاورزی ایالات متحده، عسل همچنین 1 میلی گرم ویتامین C و B، اسید پانتوتنیک، نیاسین و ویتامین B6 دارد.

2- تسکین گلودرد و سرماخوردگی

رفع گلودرد و سرماخوردگی یکی از مهمترین خواص عسل برای کودکان محسوب می شود. عسل یک درمان طبیعی برای علائم سرماخوردگی کودکان بوده و گلودرد آنها را تسکین می دهد. برای تهیه عسل به عنوان یک درمان خانگی می توانید نوشیدنی خانگی زیر را تهیه کنید:

• 1 قاشق غذاخوری عسل
• ¼ قاشق غذاخوری پودر دارچین

برای بهره مندی از این خاصیت عسل برای کودکان کافی است هر دوی عسل و پودر دارچین را در یک فنجان آب گرم مخلوط کرده و هم بزنید. دو بار در روز از این نوشیدنی به کودک خود بدهید تا علائم گلودرد و سرماخوردگی برطرف شوند. بهتر است این نوشیدنی را قبل از خواب به آنها بدهید تا شب ها خواب راحتی داشته باشند. علاوه بر این، شما می توانید برای درمان گلودرد، عسل را با لیمو و آب گرم مخلوط کرده و نوش جان کنید و می توانید خواص آبلیمو و عسل می توانید مقاله آن را مطالعه کنید تا اطلاعات بیشتری داشته باشید.

3- عسل برای رفع سرفه

بر اساس نتایج یک مطالعه درباره خواص عسل برای کودکان و بزرگسالان، این ماده غذایی بهتر از داروهای رایج سرفه عمل کرده و کیفیت خواب را بهبود می بخشد. به همین دلیل، ممکن است شما هم ترجیح دهید به جای دارو به کودکان خود عسل بدهید؛ زیرا داروهای سرفه حاوی دکسترومتورفان و دیفن هیدرامین هستند. در نتیجه، برای رفع سرفه توصیه می کنیم روزانه یک فنجان نوشیدنی گرم حاوی عسل را به کودکان خود بدهید. 

4- تقویت سیستم ایمنی بدن

از آنتی باکتریال موجود در عسل می توان برای تحریک تولید سلول های ایمنی بدن استفاده کرد. علاوه بر این، خواص آنتی باکتریالی و آنتی اکسیدانی موجود در عسل برای مبارزه با حمله میکروب ها و باکتری ها مفید و موثر هستند. از دیگر خواص عسل برای کودکان می توان به افزایش متابولیسم اشاره کرد. کافی است قبل از شروع روز به کودکتان هر روز یک قاشق چای خوری عسل بدهید تا از این خواص بهره مند شوند.

5- درمان زخم و سوختگی

اگر کودک شما دچار سوختگی یا زخم خفیف شد می توانید از عسل خالص با درجه پزشکی بالا برای التیام آن استفاده کنید. حتما قبل از استفاده از آن ابتدا زخم را با آب بشویید و یک قطره کوچک عسل روی ناحیه آسیب دیده بریزید. همچنین خواص ضد باکتریایی عسل، آن را به یک درمان طبیعی عالی برای بریدگی های جزئی، خراش ها و سوختگی ها تبدیل کرده است. برای استفاده از این خاصیت عسل برای کودکان کافی است لایه نازک از عسل را روی ناحیه آسیب دیده بمالید تا زخم و سوختگی شما بهبود یابد و از بروز عفونت جلوگیری کند.

با این حال، اگر از کیفیت عسل خود مطمئن نیستید این کار را توصیه نمی کنیم زیرا همه برندهای عسل موجود در سوپرمارکت ها با کیفیت نیستند. بیمارستان هایی که از عسل به عنوان درمان استفاده می کنند معمولاً از عسل درجه پزشکی ​​برای بهبودی زخم و سوختگی استفاده می کنند؛ زیرا ثابت شده است که عسل زخم را بهبود می بخشد. با این حال، برای زخم ها یا سوختگی های شدید، لطفا به پزشک مراجعه کنید.

6- بهبود هضم غذا

از دیگر خواص عسل برای کودکان می توان به ضد باکتریایی بودن آن اشاره کرد که برای از بین بردن باکتری هایی مانند هلیکوباکترپیلوری، اشریشیا کلی و حتی سالمونلا موثر است. یکی از بهترین خواص عسل برای کودکان این است که حرکات روده را منظم کرده و عفونت معده را تسکین می دهد. برای کودکان 5 تا 6 ساله می توانید یک فنجان چای سیاه تهیه کنید و آن را با 1 قاشق چای خوری عسل (دو بار در روز) مخلوط کنید. برای کودکان خردسال می توان به جای چای از آب گرم استفاده کرد.

7- حفظ سلامت پوست

هنگامی که از عسل در محصولات مراقبت از پوست استفاده شود یا آن را مستقیما روی پوست کودک بمالید. خواص ضد باکتریایی و مرطوب کنندگی آن می تواند به سلامت پوست، هیدراته ماندن و جلوگیری از زدن پوست کودک شما کمک کند. یکی از رایج ترین خواص عسل برای کودکان این است که از این محصول می توان به عنوان یک مرطوب کننده برای پوست های خشک یا تحریک شده استفاده کرد. آن را با ژل آلوئه ورا یا بلغور جو دوسر مخلوط کرده تا یک ماسک مغذی صورت برای کودک خود تهیه کنید.

8- بهبود عملکرد شناختی کودکان

نتایج برخی تحقیقات درباره خواص عسل برای کودکان نشان می دهد که آنتی اکسیدان های موجود در عسل ممکن است اثرات محافظتی عصبی داشته باشند و سلامت مغز و عملکرد شناختی کودکان را بهبود بخشند.

میزان مصرف عسل در روز برای کودکان

با وجود خواص عسل برای کودکان باید همیشه توجه کنید که مصرف شکر نباید بیش از 10 درصد رژیم غذایی کودکان را تشکیل دهد. این میزان قند توصیه شده روزانه بر اساس گروه سنی از سوی انجمن ارتقای سلامت تعیین شده است. مقدار مصرف عسل بر اساس رده سنی به صورت زیر است: 

• زیر 12 ماه: در این رده سنی نباید به کودک خود عسل بدهید.
• 1 تا 2 سال: تقریباً 2 قاشق چای خوری (34 گرم) عسل با مشورت پزشک
• 3 تا 6 سال: تقریباً 2 و نیم قاشق چای خوری (42.5 گرم) عسل.
• 6 سال به بالا: تقریباً 3 قاشق چای خوری (51 گرم) عسل.

عسل برای کودکان مبتلا به آلرژی

تحقیقات هنوز در این زمینه در حال انجام است اما برخی از مبتلایان به آلرژی گزارش داده اند که مصرف روزانه یک قاشق عسل خام، علائم آنها را تسکین داده است (مشابه نحوه عملکرد واکسن های آلرژی). برخی از مطالعات نشان می دهد که مصرف عسل محلی ممکن است علائم آلرژی فصلی را با حساسیت زدایی بدن نسبت به آلرژن های گرده کاهش دهد. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تایید این خاصیت باید انجام بگیرد. 

در حال حاضر مدرک علمی زیادی درباره این خاصیت عسل برای کودکان وجود ندارد. با این حال، برخی توصیه می کنند بهتر است گرده زنبور عسل را به تنهایی امتحان کنید. در نهایت، اگر کودک شما آلرژی دارد ابتدا با متخصص اطفال مشورت کرده و در صورت اجازه پزشک، مقادیر کمی از آن را امتحان کنید تا بفهمید بدن به عسل چگونه واکنش نشان می دهد.

آیا کودکان می توانند هر روز عسل بخورند؟

بله، کودکان می توانند روزانه عسل را به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل مصرف کنند. با این حال، ممکن است به دلیل خواص عسل برای کودکان مقدار زیادی از آن را به فرزند خود بدهید که این کار اشتباه بوده و رعایت حد اعتدال ضروری است؛ زیرا عسل همچنان منبع قندهای طبیعی به شمار می آید و مصرف بیش از حد آن می تواند کالری بدن را افزایش داده و باعث بروز مشکلاتی برای دندان ها شود. در ادامه به چند نکته درباره نحوه مصرف روزانه عسل به روشی سالم اشاره می کنیم:

• یک قطره عسل به غذاهای صبحانه مانند بلغور جو دوسر، ماست یا غلات سبوس دار اضافه کنید تا یک شیرین کننده طبیعی داشته باشید.
• عسل را روی نان تست یا پنکیک بمالید.
• از عسل به‌ جای مربا روی نان تست، وافل یا پنکیک غلات استفاده کنید.
• عسل را با میوه ها، سبزیجات و سایر مواد مغذی موجود در اسموتی ها مخلوط کنید تا شیرینی و طعم بهتری به خود بگیرند.
• از عسل به عنوان یک شیرین کننده طبیعی در دستور العمل های پخت مانند کلوچه، کلوچه و کیک استفاده کنید. این محصول می تواند جایگزین مقداری یا تمام شکری باشد که در دستور غذا ذکر شده است.
• برای بهره مندی از خواص عسل برای کودکان، آن را همراه با میوه های تازه مانند سیب، توت فرنگی یا موز برای یک میان وعده خوشمزه و مغذی سرو کنید.
• عسل را با کره آجیل (مثلاً کره بادام زمینی یا کره بادام) مخلوط کنید تا یک ماده شیرین و خامه ای برای ساندویچ ها یا برش های میوه ایجاد کنید.
• عسل را با ماست یونانی، پنیر کوتیج یا پنیر ریکوتا برای یک میان وعده یا دسر شیرین و خامه ای مخلوط کنید.
• عسل را با روغن زیتون، سرکه و سبزیجات ترکیب کنید تا یک سس سالاد خانگی خوشمزه درست کنید.
• عسل را با نوشیدنی های گرم مانند چای یا شیر مخلوط کرده و از یک نوشیدنی آرام بخش، طبیعی و شیرین لذت ببرید. 
• خلاق باشید و برای افزایش خواص عسل برای کودکان، آن  را در خوراکی ‌های خانگی مانند بار‌های انرژی ‌زا، گرانولا یا بستنی‌ های میوه‌ای بگنجانید عسل جایگزینی سالم ‌تر برای میان وعده ‌های خریداری ‌شده از فروشگاه ‌ها است.

عوارض عسل برای کودکان

همانطور که بارها در مقالات مختلف اشاره کرده ایم برخی افراد به عسل و مواد موجود در آن از جمله گرده، ژل رویال یا موم حساسیت داشته و در صورت مصرف آن علائمی چون خارش، تورم و قرمزی پوست را تجربه می کنند. با وجود خواص عسل برای کودکان بعضی از آنها به عسل و محتویات آن آلرژی نشان می دهند. در صورتی که کودک شما پس از مصرف عسل علائم آلرژیک را نشان داد از دادن آن به کودک خود خودداری کنید.

در نهایت، اکیدا توصیه می کنیم که به نوزادان کمتر از 1 سال عسل ندهید. به این دلیل که باکتری کلستریدیوم که باعث بوتولیسم نوزادان می شود در عسل وجود دارد. بوتولیسم نوزاد باعث ضعف عضلانی شده و با علائمی مانند مکیدن ضعیف، گریه ضعیف، یبوست و کاهش تون عضلانی همراه است.

از کجا می توان عسل مرغوب خرید؟

برای خرید این محصول و بهره بردن از خواص عسل برای کودکان باید به کیفیت عسل به شدت توجه کنید. در صورت امکان عسل خام و فرآوری نشده را انتخاب کنید؛ زیرا در مقایسه با انواع عسل های فرآوری شده مواد مغذی طبیعی و ترکیبات مفید خود را حفظ می کند. هنگام انتخاب عسل برای فرزندتان، عوامل زیر را در نظر بگیرید:

• خام و فرآوری نشده: عسلی را انتخاب کنید که بیش از حد حرارت داده نشده یا فیلتر نشده باشد تا کیفیت طبیعی خود را حفظ کند.
• خالص بودن: به دنبال عسلی باشید که فاقد مواد افزودنی، نگهدارنده و مواد مصنوعی باشد.
• منبع: در صورت امکان، عسل ارگانیک را انتخاب کنید که در معرض آفت کش ها و سایر مواد شیمیایی مضر قرار نگرفته باشد.
• بافت: عسل باید دارای قوام غلیظ و چسبناک و عطر و طعم مطبوع باشد.

سخن آخر

از دوران قدیم مردم به دلیل خواص عسل برای کودکان از آن استفاده می کرده و در برنامه غذایی کودک خود آن را قرار می دادند. با این حال، به دلیل احتمال ابتلای کودکان زیر یک سال به بوتولیسم مصرف آن باید از یک یا دو سالگی به بعد شروع شود. عسل خام و طبیعی خواص بیشتری نسبت به عسل فرآوری شده دارد و بهتر است هنگام خرید، عسل طبیعی را انتخاب کنید. افزایش انرژی، تقویت سیستم ایمنی کودکان، رفع سرفه، گلودرد و سرماخوردگی، حفظ سلامت پوست و بهبود عملکرد مغز و شناختی از جمله خواص عسل برای کودکان هستند. با این حال، همانند هر ماده مغذی دیگری باید در مصرف عسل اعتدال را رعایت کرد چون عسل حاوی شکر بوده و ممکن است قند خون و کالری بدن را افزایش دهد. شما می توانید به شکل های مختلفی عسل را به کودک خود بدهید و آن را با مواد غذایی دیگر ترکیب کنید. از عوارض احتمال مصرف عسل برای کودکان آلرژی نشان دادن به آن و ظاهر شدن علائم آلرژیک است. در صورت مشاهده علائم آلرژیک از دادن عسل به  فرزند خود خودداری کنید و فقط در صورت اجازه پزشک مصرف آن را ادامه دهید. در نهایت، برای خرید عسل طبیعی باید به بافت، خالص بودن و منبع عسل توجه کنید تا بتوانید بهترین محصول را خریداری کنید.