شاید تصور کنید که تنها یک نوع عسل تولید می شود اما واقعیت این است که انواع عسل های مختلف با طعم، بافت و خواص متفاوت وجود دارد. در واقع باید گفت که امکان یافتن بیش از 20 نوع مختلف عسل وجود دارد. عسل یک محصول باستانی است که از دوران مصر باستان در رژیم غذایی مدیترانه ای وجود داشته است. پیش از آنکه استفاده از نیشکر در قرن چهاردهم فراگیر شود عسل، تنها شیرین کننده طبیعی بود که با آن می شد نوشیدنی ها و مواد غذایی یا غذاها را شیرین کرد. از زمان های قدیم از عسل هم به عنوان ماده غذایی و هم یک درمان طبیعی برای التیام زخم ها و حتی برای نگهداری محصولات مختلف نیز به کار رفته است.
لازم است بدانید که خواص هر نوع عسل به گونه گلی که شهد زنبور از آن استخراج شده و فصل سال بستگی دارد. گیاهانی مانند بلوط وجود دارند که مواد مختلفی ترشح می کنند و از این مواد می توان عسل به دست آورد اما به طور کلی عسل از شهد گل ها به دست می آید. اما یک سوال مهم این است که آیا با انواع عسل های تک گل و خواص آنها اطلاع دارید؟ در این مقاله از هاچ لند به بررسی انواع عسل تک گل، خواص و عوارض آن خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
عسل تک گل چیست؟
عسل تک گل به این معنی است که زنبورها شهد را از تنها یک گل جمع آوری می کنند. این کار سخت و دشوار است زیرا زنبورها به حرف زنبورداران گوش نمی دهند. هر گلی که مناسب باشد را دیده و شهد آن را استخراج می کنند. در نتیجه، منابع دیگری از شهد در عسل های تک گل وجود خواهد داشت. بیشتر عسل ها چند گلی هستند به این معنی که شهدی که زنبورها جمع آوری می کنند از گیاهان مختلف بدست می آید. زنبورداران می توانند زنبورها را وادار به تولید عسل های تک گل کنند اما مدیریت و انجام این کار بسیار سخت است.
در ایالات متحده آمریکا برای اینکه یک عسل طبیعی تک گل نامیده شود باید حداقل 40 درصد شهد و منابع آن از یک گونه گل تهیه شده باشد. کانادا برای تعیین تک گل بودن عسل به محتوای درون آن تکیه می کند. دلایل مختلفی وجود دارد که چرا مردم عسل تک گل را دوست دارند. به عنوان مثال، عسل گندم سیاه و عسل مانوکا به دلیل خواص درمانی و سلامتی که دارند محبوب هستند. برخی از کشورها به تولید عسل های تک گل معروف هستند.
در کانادا، تولید عسل شبدر رایج است. عسل مانوکا بیشتر در کشور نیوزلند تولید می شود. عسل های شکوفه گیلاس و شکوفه سیب محصول بریتانیا هستند. فرانسه و اسپانیا به خاطر تولید عسل شکوفه پرتقال و عسل اسطوخودوس شناخته می شوند. کشورهای مختلف، الزامات مختلفی برای تعیین این نوع عسل در نظر می گیرند. مثلاً عسل سدر از کشور لبنان بدست آمده و باید از کندوهایی که در شعاع 5 کیلومتری درختان سدر قرار دارند برداشت شود. بنابراین، عسل سدر تنها می تواند از سه منبع در لبنان تهیه شود. به منظور تولید عسل از نوع تک گل، زنبورداران کندوهای خود را در مناطق وسیعی از یک محصول تکی که در حال شکوفه دادن هستند قرار می دهند؛ بنابراین زنبورها چاره ای جز چسبیدن به آن گیاهان ندارند.
ویژگی های عسل تک گل
عسل های تک گل معمولاً تنها از شهد یک گل به دست نمی‌آیند بلکه شهد گل های دیگر را نیز می‌توان در آن یافت که تفاوت های زیادی به همراه خواهد داشت. اگرچه عسل های تک گل گران تر بوده و به سختی به دست می آیند اما حقیقت این است که آن ها ویژگی هایی دارند که آنها را از سایر عسل ها متمایز می کند. رنگ، طعم، عطر و حتی خواص درمانی عسل های تک گل در مقایسه با عسل های چند گلی بیشتر است. برای اینکه بفهمید آیا یک عسل تک گل است یا خیر باید گرده و سایر ارزیابی های حسی انجام شود تا از طریق آن زنبوردار بتواند نوع عسل به دست آمده را تعیین کند. بنابراین، بدون این تجزیه و تحلیل نمی توان فهمید که از چه نوع عسلی استفاده می کنید.
از سوی دیگر، باید در نظر داشت که در عسل های تک گل هیچ نوع اسانس گلی اضافه نمی شود؛ یعنی طعم و بویی مانند گل ندارد. اگر چه عسل ها می توانند رایحه ای گرم، تازه و میوه ای داشته باشند یا حتی می توانند بوی یک گل خاص را بدهند اما اکثر آنها این گونه نیستند. بنابراین، عسل های تک گل به دلیل گلدهی و استفاده از شهدهای خاص، ویژگی های ارگانولپتیک منحصر به فردی دارند.
خواص عسل تک گل
انواع عسل های تک گل به دلیل شهد گیاهی متفاوت دارای خواص منحصر به فردی هستند. بنابراین می توان از آنها در حوزه های دارویی و درمانی استفاده کرد. در یک مطالعه عسل تک گل به عنوان منبع بالقوه آنتی اکسیدان ها، مواد معدنی و دارو مورد بررسی قرار گرفت.
- نتایج مطالعه نشان داد که مزیت اصلی انواع عسل ها ترمیم زخم است و عسل تک گل از این قاعده مستثنی نیست.
- عسل هایی مانند تک گل، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کنند.
- مصرف این نوع عسل باعث بهبود کیفیت خواب، آرامش سیستم عصبی و کاهش استرس و اضطراب می شود.
- مصرف یک قاشق چای خوری عسل بعد از غذا هضم غذا را بهبود بخشیده و مشکلات معده و روده را درمان می کند. نتایج یک مطالعه نشان می دهد که مصرف عسل با سیر خام با معده خالی، سوء هاضمه را درمان کرده و باعث کاهش وزن می شود.
- عسل یک مرطوب کننده طبیعی پوست است که خشکی پوست، رنگ پوست، رنگ چهره و جای آکنه را التیام می بخشد.
- صدها سال است که از عسل برای رفع سرفه و سرماخوردگی صدها استفاده می شود. عسل تک گل نیز به طور موثر گلودرد، سرفه خشک، سرماخوردگی و آنفولانزای معمولی را درمان می کند.
- مصرف عسل به صورت موضعی، آلرژی های پوستی، بریدگی ها و سوختگی ها را درمان می کند.
- عفونت های قارچی و شوره سر را می توان با استفاده از عسل از بین برد.
- مصرف عسل از افت قند خون جلوگیری می کند.
- سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی بوده و باعث افزایش انرژی می شود.
انواع عسل تک گل
عسل تک گل انواع مختلفی داشته و هر یک از آنها خواص و ویژگی های منحصر به فردی دارند. در این بخش از مقاله هاچ لند به معرفی انواع عسل های تک گل می پردازیم.
1- عسل شکوفه پرتغال
در این نوع عسل تک گل، شهد بدست آمده از شکوفه پرتقال غالب است. شکوفه پرتقال، گل طبیعی درختان مرکباتی چون درختان پرتقال و لیمو است. این نوع عسل عمدتاً در فصل بهار تولید می شود، اما مناطقی وجود دارد که گلدهی کندتر صورت گرفته و عسل دیرتر تولید می شود. رایحه عسل شکوفه پرتقال ملایم با نت های مرکباتی است. بنابراین، عسل شکوفه پرتقال دارای طعمی خاص و منحصر به فرد است. رنگ مایل به زرد و ظاهری غلیظ دارد زیرا حاوی مقدار زیادی قندهای متبلور است.
2- عسل اقاقیا
این عسل تک گل از گل اقاقیا که دارای 5 گلبرگ است و بوی بسیار تندی دارد به دست می آید. گل اقاقیا متعلق به درختان خانواده Fabaceae است. عسل گل اقاقیا رنگ بسیار روشن و گاهی تقریبا شفاف داشته و حاوی سطح بالایی از فروکتوز، بافت نه چندان غلیظ بوده و عطر گل و طعم بسیار ملایمی دارد. عسل اقاقیا طعمی ملایم و شیرین دارد؛ به همین دلیل عسل اقاقیا به عنوان یک شیرین کننده طبیعی معروف است.
این عسل بیشتر در اروپای شرقی مصرف شده و بزرگترین تولیدکنندگان آن ناحیه والچا در رومانی، بلغارستان، اوکراین، لهستان و مجارستان هستند.
3- عسل آفتابگردان
عسل خام آفتابگردان یکی از سوپر فودهای واقعی طبیعت است و نقش مهمی به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد باکتری ایفا می کند. محتوای غذایی عسل آفتابگردان بسیار غنی بوده و به دلیل سطح گلوکز پایین، گزینه سالم تری برای کسانی است که به مصرف قند خود توجه دارند. علاوه بر این، این عسل سرشار از فروکتوز، ویتامین ها و آنزیم هایی است که برای بهبود عملکرد متابولیک ضروری هستند.
4- عسل رزماری
رنگ عسل رزماری کهربایی بسیار روشن بوده و طعمی بسیار شیرین دارد. مصرف این عسل برای رفع احتقان کبد و درمان زخم معده توصیه می شود.
5- عسل اکالیپتوس
عسل اکالیپتوس رنگ اُخرایی، طعم چوبی و بویی خاص دارد. به دلیل خواص ضد عفونی کننده و ضد التهابی و همچنین خواص درمانی آن معروف است. عسل اکالیپتوس به وسیله زنبورهای عسل جمع آوری شده و از شهد گیاهان اکالیپتوس بدست می آید. عسل تک گل اکالیپتوس یک ماده غذایی ضد میکروبی و ضد ویروسی است و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. علاوه بر این، عسل اکالیپتوس، باکتری ها، ویروس ها و قارچ های مضر را از بین برده و به دلیل داشتن ویتامین C و ویتامین B9 انرژی بدن را تامین کرده و باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن می شود.
6- عسل مانوکا
عسل مانوکا از شهد گل مانوکا یا گل های درخت چای تولید می شود. میزان MG عسل مانوکا صدها برابر بیشتر از سایر انواع عسل است. سه ماده شیمیایی مهم در عسل مانوکا که آن را منحصر به فرد و به یک عسل گیاهی تبدیل می کند عبارتند از:
- متیل گلیوکسال (MGO)
- دی هیدروکسی استون (DHA)
- لپتوسپرین
از خواص عسل مانوکا می توان به بهبود سریع زخم ها، درمان اگزما و درماتیت، رفع گلودرد و سرفه، هضم راحت غذا و جلوگیری از تولید پلاک دندان اشاره کرد.
7- عسل اسطوخودوس
عسل اسطوخودوس نوعی عسل خام تک گل است که توسط زنبورهای عسل تهیه شده و منبع غذایی اصلی آنها بوته های شکوفه اسطوخودوس است. با خرید این نوع عسل کاملا طبیعی، فرآوری نشده و فیلتر نشده می توانید طعم عالی اسطوخودوس را در هر قاشق بچشید. درست مانند تمام عسل های خام، عسل اسطوخودوس ضد عفونی کننده و ضد التهاب است. از آن می توان برای التیام زخم های روی پوست و یا برای تسکین سرفه و سرماخوردگی استفاده کنید. همچنین گفته می شود که اسطوخودوس برای اسپاسم عضلانی، بی خوابی و کاهش التهاب عضلات و مفاصل مفید است.
انواع عسل های تک گل موجود در بازار
همانطور که اشاره کردیم عسل تک گل با داشتن مقدار بیشتری شهد از یک نوع گل خاص تشخیص داده می شود. این مدل نوعی عسل است که به دلیل اینکه عمدتا از شهد یک گونه گیاهی بدست می آید طعم و ویژگی های متفاوتی دارد. انواع عسل های تک گل موجود در بازار عبارتند از:
- عسل گندم سیاه
- عسل شبدر
- عسل آویشن
- عسل گون
- عسل کنار
- عسل مرکبات
- عسل یونجه
- عسل کتیرا
- عسل اسطوخودوس
- عسل مریم گلی
- عسل لیندن
- عسل سیاهدانه
- عسل شوید
- عسل شاه بلوط
- عسل گشنیز
- عسل زرشک
- عسل اقاقیا
- عسل اکالیپتوس
- عسل بابونه
- عسل وحشی
- عسل قنقال
تفاوت رنگ در عسل های تک گل
تفاوت رنگ عسل های تک گل از جمله ویژگی های منحصر به فرد و خاص عسل طبیعی به شمار می آید.
مردم ایران به عسل هایی که رنگ تیره تری دارند علاقه بیشتری دارند. علاوه بر این، آنها از گذشته تا کنون معمولا از عسل های چهل گیاه استفاده کرده اند که رنگی تیره داشته اند. به همین دلیل، در بین مردم ایران این تصور غلط وجود دارد که هر چه رنگ عسل تیره تر باشد خاصیت آن بیشتر است و اگر رنگ آن روشن باشد خواص کمتری داشته یا اصلا هیچ خاصیت و کیفیتی ندارد. در حالی که در کشورهای دیگر عکس این قضیه صدق می کند. علت تیره بودن رنگ انواع عسل های تولید شده در ایران به نوع پوشش گیاهی نواحی مختلف (مانند مرکز فلات ایران) باز می گردد. برای نمونه، یکی از محبوب ترین عسل های تولیدی در ایران که رنگی تیره دارد عسل گون است. همین موضوع باعث شده مردم ذهنیت و افکاری غلط داشته و عسل تیره را ترجیح دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از عسل ها از جمله عسل بهار نارنج (در شمال کشور و برخی مناطق استان فارس تولید می شود) و عسل اقاقیا رنگ بسیار روشنی هم داشته و از خواص درمان و دارویی بسیار زیادی برخوردار هستند.
عوارض جانبی عسل تک گل
نه تنها عسلی چون تک گل بلکه هر نوع عسل خام و تازه برای نوزادان زیر یک سال خطر دارد؛ زیرا سیستم ایمنی آنها به اندازه کافی قوی نیست و نمی تواند تا با هر گونه باکتری بالقوه در عسل مقابله کند. عسل تک گل حاوی اسیدهای قوی و مواد شیمیایی است. اگرچه این مواد سالم هستند اما زنان باردار باید از مصرف آن اجتناب کنند. اگر به دیابت مبتلا هستید قبل از مصرف عسل با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است سطح قند خون شما را افزایش دهد. افراد مبتلا به آلرژی به گرده بهتر است برای جلوگیری از بروز علائم آلرژی از مصرف هر نوع عسل اجتناب کنند.
سخن آخر
همانطور که در مقاله امروز اشاره شد وقتی بیشترین شهد و محتوای عسل از یک نوع گل یا گیاه بدست آید، آن را عسل تک گل می نامند. این نوع محصول ویژگی ها و خواص منحصر به فردی داشته و باعث افزایش سلامت فرد می شود. عسل های تک گل انواع مختلفی داشته که از جمله آنها می توان به عسل اقاقیا، مانوکا، آفتابگردان، اکالیپتوس و غیره اشاره کرد. شایان ذکر است که هر نوع عسلی رنگ خاصی داشته و روشن بودن آن نشانه بی کیفیت یا خاصیت کمتر آن نیست بلکه برخی عسل ها با وجود رنگ روشنی که دارند خواص بیشتری هم دارند. در نهایت، در صورتی که به گرده یا عسل آلرژی دارید بهتر است از مصرف آن بپرهیزید و از دادن آن به نوزادان زیر یک سال خودداری کنید.