عوارض نیش زنبور عسل

اگر هرگز به وسیله زنبور عسل، خرزنبورها، زنبورهای زرد و درشت یا سایر حشرات گزیده نشده باشید به راحتی نمی توان تشخیص داد که بدن شما چه واکنشی نشان خواهد داد. اگرچه برخی از افراد واکنش های خفیفی به نیش یا گزیدگی حشرات نشان می دهند اما برخی دیگر به شدت به آن آلرژی دارند و دچار آنافیلاکسی می شوند که می تواند پیامدی مرگباری داشته باشد.

حدود 5 درصد از همه افراد واکنش آلرژیک شدید به نیش زنبور عسل نشان می دهند؛ بنابراین بهتر است همیشه برای چنین لحظاتی آماده باشید. در این مقاله علائم و نشانه ‌های واکنش ‌های آلرژیک به نیش زنبور عسل و حشرات و نحوه درمان آن را شرح می ‌دهیم. همچنین انواع حشرات گزنده ای که به احتمال زیاد با آنها برخورد می کنید را معرفی می نماییم.

بررسی نیش زنبور

هنگامی که حشره ای بدن شما را نیش می زند، از نیش خود برای تزریق زهر به پوست شما استفاده می کند. این زهر حاوی پروتئین هایی است که باعث درد، تورم، قرمزی و خارش در اطراف ناحیه نیش خورده می شود.

هنگام خرید عسل طبیعی و مصرف آن شاید علائم آلرژیک را تجربه کنید. برخی از این علائم هنگام نیش زدن زنبور عسل نیز ظاهر می شود. در اکثر افراد، این علائم خفیف در ناحیه مورد حمله باقی می ماند. اما برای افرادی که به زهر آلرژی دارند، واکنش سیستم ایمنی بدن آنها ممکن است شدیدتر و نظام مند باشد. به عبارت دیگر، زهر آنها می تواند بر سایر سیستم های بدن مانند سیستم تنفسی تأثیر بگذارد و تنفس فرد را با مشکل مواجه سازد.

طبق گزارش کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمونولوژی (ACAAI) تعداد افرادی که به نیش و زهر حشرات آلرژی دارند رو به افزایش است. هر ساله هزاران نفر به دلیل واکنش های شدید به نیش حشراتی چون زنبور عسل به پزشک مراجعه می کنند. علاوه بر این، ACAAI گزارش می دهد که سالانه بین 90 تا 100 نفر در اثر آنافیلاکسی ناشی از نیش حشرات می میرند.

هر کسی ممکن است واکنش آلرژیک شدید به نیش زنبور عسل و دیگر حشرات داشته باشد. کسانی که قبلاً واکنش شدیدی به نیش حشرات نشان داده ‌اند، در صورت گزش مجدد بیشتر در معرض خطر یک واکنش مرگبار قرار دارند.

علائم واکنش آلرژیک به نیش زنبور عسل

در افرادی که به زهر حشرات حساسیت دارند، آنافیلاکسی در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از نیش ایجاد می شود. در طی یک واکنش آنافیلاکتیک، هر یک از علائم زیر یا همه نشانه های زیر را ممکن است تجربه کنید:

• خارش کل بدن
• گسترش کهیر یا تورم در محل نیش
• برافروختگی (قرمزی شدن پوست)
• آبریزش بینی، عطسه یا مخاط در گلو
• خارش و آبریزش چشم
• تورم لب ها، زبان یا گلو
• تنگی نفس، خس خس سینه و یا سرفه
• گرفتگی معده، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• سبکی سر، افزایش ضربان قلب، فشار خون پایین یا غش کردن
• احساس وحشت
• طعم فلزی در دهان

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده اولین علائم آنافیلاکسی ناشی از نیش زنبور با اورژانس تماس بگیرید. منتظر شدیدتر شدن علائم نباشید. اگر EpiPen یا AUVI-Q دارید، فورا آن را تزریق کرده و سپس به بیمارستان بروید. آنافیلاکسی ممکن است عود کند؛ به همین دلیل باید تحت نظر پزشک باشید.

حشراتی که آلرژی به زهر ایجاد می کنند

زنبورها از جمله حشرات پرنده معروفی هستند که نیش می زنند. اما فقط زنبورها نیستند که واکنش آلرژیک به نیش و زهر ایجاد می کنند بلکه زنبورهای زرد، خرزنبورها، زنبورهای درشت و برخی مورچه ها نیز با نیش خود باعث ایجاد واکنش های آلرژیک می شوند. این حشرات به همراه زنبورها متعلق به دسته ای به نام پرده بالان هستند.

اگر بدانید کدام حشرات باعث ایجاد آنافیلاکسی شده و عادات آن حشرات چیست می توانید از خطر گزیدگی به وسیله آنها اجتناب کرده و از بروز علائم آلرژیک جلوگیری کنید.

اگر به نیش زنبور یا هر حشره دیگری واکنش آلرژیک دارید، اولین کاری که باید انجام دهید این است که آن را درمان کنید. درمان را صرفا به این دلیل که نمیدانید کدام حشره شما را نیش زده است به تعویق نیندازید.

زنبورهای عسل

زنبورهای عسل ترجیح می دهند در سوراخ درختان، کنده ها یا ساختمان ها لانه بسازند. زمانی که از کندو دور هستند میلی به حمله ندارند. اما زمانی که احساس کنند کندوی آنها در معرض خطر قرار دارد احتمال حمله آنها بسیار بیشتر است.

زنبورهای عسل شهد را از انواع گیاهان جمع آوری می کنند. یکی از گیاهان مورد علاقه آنها شبدر است. به همین دلیل اغلب مردم هنگام راه رفتن با پای برهنه در چمنی پر از شبدر دچار گزیدگی می شوند.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که زنبورهای عسل تنها حشرات گزنده ای هستند که به طور معمول نیش را در پوست قربانی خود جای می گذارند. در سایر حشرات نیز چنین چیزی کمتر دیده می شود.

راه های مختلفی برای بیرون کشیدن زهر ناشی از نیش زنبور عسل وجود دارد. اما بهترین راه برای خارج کردن آن روشی است که بتوانید به سرعت و در عرض 30 ثانیه این کار را انجام دهید. هر چه نیش زنبور بیشتر در داخل پوست بماند، زهر بیشتری تزریق می شود.

جدا از دور ماندن از کندوهای زنبور عسل، یکی از بهترین راه‌ ها برای جلوگیری از نیش آن‌ ها، پوشیدن شلوار و کفش ‌هایی است که تمام پای شما را هنگام قدم زدن در خارج از خانه بپوشاند.

زنبورهای عسل آفریقایی (کشنده)

زنبورهای عسل کشنده در کندوهای کوچک زندگی می کنند، به این معنی که آنها می توانند و می خواهند تقریباً در هر جایی لانه کنند. آنها به ساخت کندو در لاستیک ها، گلدان های گل، کباب پز، صندوق های پستی و هر حفره دیگری که پیدا کنند معروف هستند.

زنبورهای کشنده و قاتل بسیار تهاجمی تر از زنبورهای عسل معمولی هستند اما زهر آنها تفاوت چندانی با هم ندارد. این زنبورها خطرات خاصی دارند. آنها معمولا در گروه های صدها نفری یا بیشتر به فرد نیش می زنند که احتمال حمله مرگبار را بسیار بیشتر می کند.

به گفته سرویس پارک ملی ایالات متحده، اگر یک مجموعه از زنبورهای قاتل فکر کنند که شما یک تهدید برای آنها هستید قبل از حمله کامل کندو، چند زنبور را به عنوان یک هشدار به سمت شما می فرستند تا به شما نیش بزنند.

اگر متوجه حمله چند زنبور شدید دستان خود را تکان ندهید. برای جلوگیری از نیش زنبورها سعی کنید آرام باشید و با آنها مبارزه نکنید. کشتن زنبور عسل باعث می شود از آنها بویی ساطع شود که به کندوی آنها هشدار داده و زنبورهای دیگر را برای حمله تحریک می کند.

این زنبورهای کشنده هنگام حمله چشم، بینی و دهان شما را هدف قرار می دهند. بهترین کاری که می توانید در حمله انجام دهید این است که سر خود را با پیراهن یا ژاکت بپوشانید و فرار کنید.

خر زنبورها

خر زنبورها به ندرت مردم را نیش می زنند. آنها حشراتی آرام هستند و کمتر رفتاری هجومی از خود نشان می دهند. فقط در صورتی که تحریک شوند یا لانه آنها خراب شود شما را نیش می زنند. اما صدای آنها آنقدر بلند است و کند پرواز می کنند که معمولاً فرد زمان زیادی برای فرار دارد.

خر زنبورها از حشرات و شهد گل تغذیه می کنند. آنها روی زمین یا در بین انبوهی از شاخه های علف یا چوب لانه می سازند. به خاطر داشته باشید که اگر خارج از منزل راه می روید برای جلوگیری از نیش زنبورها حتما کفش بپوشید.

زنبورهای زرد

زنبورهای زرد در تپه ‌هایی که روی زمین قرار گرفته ‌اند زندگی می‌ کنند و رفتاری تهاجمی دارند. آن‌ها در مکان هایی که نوشیدنی‌ها و غذای شیرین زیادی وجود دارد، به وفور دیده می شوند. علاوه بر این، شمل ممکن است زنبورهای زرد را در نزدیکی سطل های زباله پیدا کنید.

نیش زنبور روی لب یا داخل دهان یا گلو ممکن است پس از مصرف نوشیدنی یک قوطی نوشابه باز که یک زنبور زرد داخل آن بوده است ایجاد شود. اگر بیرون از خانه غذا می خورید و یک زنبور زرد در آن نزدیکی می بینید، حتماً روی غذا و نوشیدنی خود را با چیزی بپوشانید.

زنبور زرد ممکن است حامل باکتری باشد. به عبارتی دیگر، اگر زنبور زرد یکی از شما را نیش زد، باید مراقب علائم عفونت پوست باشید.

زنبورهای درشت

زنبورهای درشت از جمله زنبورهای زرد و سفید، لانه هایی از نوع کاغذ پاپیه ماشه در درختان و درختچه ها می سازند. رفتار این حشرات ممکن است بسیار تهاجمی باشد. آنها مردم را به دلیل یک مزاحمت کوچک نیش می زنند. برای مثال، وقتی کسی در نزدیکی آنها چمن  یا درختی را کوتاه کند.

برخلاف زنبورهای عسل، جای نیش زنبورهای درشت نیش در پوست باقی نمی ماند. آنها می توانند چندین بار شما را نیش بزنند. این زنبورها معمولا چشم های شما را نیز هدف قرار می دهند، بنابراین بهترین دفاع پوشاندن صورت و دویدن است.

زنبورهای زهردار

زنبورهای زهردار کندوهای خود را زیر لبه بام خانه، یا درخت، درختچه یا زیر مبلمان پاسیو می سازند. آنها نسبت به زنبورهای زرد و خرزنبورها رفتار تهاجمی کمتری دارند و بیشتر از حشرات و شهد گل تغذیه می کنند.

پیشگیری از نیش زنبور عسل

اگرچه درمان ام اس با نیش زنبور عسل انجام می شود و نیش زنبور عسل ممکن است کاربردهای درمانی داشته باشد اما بهتر است از هرگونه حمله آنها پیشگیری کنید. در واقع، بهترین راه برای پیشگیری از بروز علائم آلرژیک، جلوگیری از نیش حشرات است. در ادامه به چند نکته برای جلوگیری از نیش زنبور عسل و سایر حشرات اشاره می کنیم:

• یک فرد آموزش دیده برای پیدا کردن لانه های زنبور در منطقه استخدام کنید. از آنها بخواهید به طور دوره ای برای بررسی هر گونه لانه و زنبور دوباره بازگردند.
• زنبورها حس بویایی قوی دارند. از قرار دادن گیاهان و گل در نزدیک محل هایی که ممکن است زنبورها تجمع کنند بپرهیزید. از عطرها یا رایحه های دیگری که زنبورها را جذب می کند استفاده نکنید.
• همیشه هنگام قدم زدن در بیرون از خانه به ویژه روی چمن، کفش بپوشید.
• هنگام کار در خارج از منزل از شلوار، پیراهن آستین بلند، دستکش، کفش های پنجه بسته و جوراب استفاده کنید.
• هنگام کار در اطراف بوته ها، درختچه ها، درختان و سطل های زباله احتیاط کنید.
• همیشه قبل از مصرف هر نوع غذا و نوشیدنی های باز، آنها را بررسی کنید. در استخرها و پیک نیک ها، جایی که زنبورهای های زرد وجود دارند، بیشتر مراقب باشید.

تست حساسیت به نیش حشرات

دو راه برای آزمایش حساسیت به نیش حشرات وجود دارد: آزمایش پوست و آزمایش خون (آزمایش IgE اختصاصی آلرژن سرم).

آزمایش پوست معمولاً مطمئن ترین راه برای آزمایش آلرژن ها بوده و مشابه آزمایش آلرژی به گرده یا حیوانات خانگی است. با این حال، در صورت داشتن بیماری پوستی یا مصرف دارویی که در آزمایش پوستی اختلال ایجاد می کند ممکن است آزمایش خون توصیه شود.

برای آزمایش پوست، یک پزشک، قطره کوچکی از زهر حشره را درست زیر سطح پوست شما قرار می دهد. وقتی این کار انجام شود، کمی احساس ناراحتی خواهید کرد. پس از حدود 15 دقیقه، پزشک علائمی چون قرمزی، کهیر، یا سایر علائم آلرژیک را بررسی می کند.

آزمایش خون با آزمایش پوست تفاوت دارد. در آزمایش پوست، واکنش پوست شما به زهر بررسی می شود اما در آزمایش خون، آنتی بادی هایی که بدن شما در واکنش به زهر می سازد اندازه گیری می شود.

برای آزمایش خون، یک تکنسین آزمایشگاه از خون شما نمونه می گیرد. سپس، در یک آزمایشگاه، آلرژن مورد نظر به نمونه خون شما اضافه می شود و مقدار آنتی بادی هایی که خون شما برای حمله به آلرژن تولید می کند اندازه گیری می شود.

مطالعات نشان می دهد که اکثر مردم نمی توانند تشخیص دهند که کدام نوع حشره آنها را نیش زده است. بنابراین، متخصصان آلرژی معمولاً همه حشرات نیش‌ زن از زنبور عسل گرفته تا زنبورهای وحشی و غیره را آزمایش می‌کنند.

چه کسانی باید آزمایش دهند؟

به طور کلی، اگر تا کنون با نیش حشرات مواجه نشده اید یا هرگز علائم شدیدی به دلیل نیش زنبور عسل و غیره تجربه نکرده اید، نیازی به انجام آزمایش آلرژی به حشرات ندارید. کسی که واکنش موضعی زیادی (مانند تورم در محل گزش)، بدون علائم آنافیلاکسی دارد معمولاً نیازی به آزمایش حساسیت به زهر ندارد.

در دو حالت شما باید از نظر واکنش به حشرات آزمایش شوید: قبلاً علائم آنافیلاکسی پس از نیش را تجربه کرده ‌اید یا اگر زنبوردار هستید بیشتر در معرض خطر گزیدگی قرار دارید.

اگر پس از نیش زدن علائم آنافیلاکسی داشته اید، 30 تا 60 درصد احتمال دارد که در آینده واکنشی مشابه (یا بدتر) نسبت به نیش زنبور یا حشرات دیگر داشته باشید.

درمان نیش زنبور عسل

درمان آلرژی به زهر زنبور عسل شامل کنترل واکنش‌ های آلرژیک در زمان بروز علائم و پیشگیری از بروز آن ها در آینده است.

درمان فوری واکنش های حاد

برای درمان آنافیلاکسی درست پس از نیش زدن زنبور بهتر است اپی نفرین تزریق کنید. اپی نفرین شکل دارویی هورمون آدرنالین است. بدن شما این هورمون را به تنهایی تولید می کند. تزریق اپی نفرین در شرایط اورژانسی، علائم آنافیلاکسی را معکوس می کند؛ به این معنا که جریان خون را افزایش داده و مجاری تنفسی شما را باز می کند و …

معمولا به افراد مبتلا به آلرژی سمی شناخته شده توصیه می شود که یک نوع دستگاه خود تزریقی اپی نفرین مانند Epi-Pen یا AUVI-Q را با خود به همراه داشته باشند. از آنجایی که آنافیلاکسی پس از استفاده از انژکتور خودکار ممکن است بازگردد همچنان پس از تزریق باید به اورژانس مراجعه کنید.

وقتی که تنها علائم شما خارش یا کهیر است آنتی هیستامین خوراکی مشکل شما را برطرف می کند. از آنجایی که یک واکنش آلرژیک خفیف می تواند به سرعت به آنافیلاکسی تبدیل شود اگر احساس کردید که بدن شما واکنش آلرژیک نشان می دهد باید به بیمارستان مراجعه کنید.

هر زمان که نیش زنبور عسل بر روی پوست شما باقی ماند باید به سرعت آن را بیرون بکشید. ناحیه گزیده شده یا پوست اطراف آن را فشار ندهید. در عوض، زهر را با لبه یک کارت اعتباری بیرون بکشید. برای کاهش تورم موضعی، یخ یا کمپرس سرد را در محل گزیدگی قرار دهید.

درمان آلرژی و واکنش های آینده

تنها راه جلوگیری کامل از واکنش به نیش حشره این است که از قرار گرفتن در اطراف این نوع حشرات خودداری کنید. البته گفتن این کار آسان تر از انجام آن است، به خصوص برای افرادی که در نزدیکی حشرات کار یا زندگی می کنند.

اولین راه درمان آلرژی به حشرات، ایمونوتراپی با زهر (VIT) است. این واکسن های آلرژی حاوی زهر تصفیه شده حشره ای هستند که فرد به آن حساسیت دارد. آنها تقریباً همانند واکسن های آلرژی به گرده گل، در طی چهار تا شش ماه تجویز می شوند.

با شروع تزریق واکسن آلرژی به زهر، احتمال واکنش ناشی از نیش های بعدی به کمتر از 5 درصد کاهش می یابد. پس از استفاده از واکسن های آلرژی به مدت حداقل سه تا پنج سال، اکثر افراد می توانند بدون نگرانی از افزایش احتمال تجربه واکنش آلرژیک نیش زنبور یا حشرات، تزریق واکسن را متوقف کنند.

مواردی وجود دارد که در آن فرد تا پایان عمر نیاز به تزریق واکسن آلرژی به زهر دارد. این حالت شامل افرادی می شود که واکنش های شدید و مرگبار به نیش حشرات داشته یا علائم آنافیلاکسی ناشی از تزریق واکسن آلرژی به زهر را تجربه کرده اند.

واکسن VIT بی خطر و موثر است. با این حال، در موارد نادر ممکن است یک فرد به خود واکسن واکنش آلرژیک نشان دهد. واکنش‌ها به واکسن VIT معمولاً خفیف بوده و در محل تزریق ظاهر می شوند. تا سال 2017، هیچ مورد مرگ و میر ناشی از آنافیلاکسی ناشی از VIT گزارش نشد.

برای کسانی که آلرژی شدید دارند و در معرض خطر بیشتر نیش حشرات قرار دارند، ایمونوتراپی (RIT) باید در نظر گرفته شود. RIT مشابه واکسن VIT عمل می کند. با این حال، اگرچه واکسن های VIT در طول چندین ماه تزریق می ‌شوند، واکسن های RIT در یک برنامه فشرده و در طول چهار تا شش هفته برای فرد تجویز می شوند.

RIT با افزایش خطر واکنش های آلرژیک همراه است. اما می تواند واکنش به زهر را خیلی سریعتر از VIT از بین ببرد. در صورت بروز علائم باید با متخصص آلرژی خود صحبت کنید.

واکسن های آلرژی به نیش و زهر زنبور عسل

مطالعات نشان می دهد که بسیاری از کودکانی که واکسن آلرژی به نیش زنبور و زهر حشرات را تزریق می کنند دوره درمان خود را کامل نکرده و به پایان نمی رسانند. به همین دلیل، برخی از متخصصان آلرژی، پس از انجام ایمونوتراپی با زهر برای مدتی، آزمایش ‌های حساسیت به زهر را تجویز می ‌کنند. این کار برای اطمینان از تکمیل دوره درمان و تحت کنترل داشتن آلرژی است. واکسن های آلرژیک می توانند احتمال بروز یک واکنش آلرژیک مرگبار را در آینده کاهش دهند. اما برای اینکه این اتفاق بیفتد، دوره درمان باید تکمیل شود.

خواص نیش زنبور عسل

نیش زنبور عسل حاوی آدولاپین و پپتیدهای آپامین خاصیت ضد التهابی داشته موجب کاهش التهاب و درد می شود، با توجه به مطالعات انجام شده سم زنبور عسل خواص درمانی بسیار زیادی مانند کاهش علائم آرتروز، حفظ سلامت پوست، تقویت سیستم ایمنی و کاهش علائم بیماری عصبی است و اگر علاقه داشتید ما مطلبی منتشر کردیم درباره همه چیز درباره نیش زنبور عسل منتشر که اگر علاقه داشتید می توانید آن را مطالعه کنید.

سخن آخر

تنها راه مطمئن برای جلوگیری از نیش زنبور عسل این است که از قرار گرفتن در نزدیکی این حشرات دوری کنید. اما از آنجایی که همیشه نمی توان از نیش آنها جلوگیری کرد، در صورت مواجهه با زنبورها یا حشرات دیگر همچنان باید آماده باشید و اقدام مناسبی انجام دهید. به یاد داشته باشید، بهترین راه محافظت از خود در برابر نیش حشرات این است که صورت خود را بپوشانید و فرار کنید.

اکثر افرادی که واکنش های خفیف دارند نیازی به واکسن های آلرژی ندارند. اما اگر آلرژی شدید به حشرات دارید یا در معرض خطر بالای نیش زدن قرار دارید از متخصص آلرژی خود بپرسید که آیا ایمونوتراپی با زهر برای شما مناسب است یا خیر.

بیشتر مرگ و میرهای ناشی از آلرژی به نیش زنبور عسل در افرادی رخ می دهد که آلرژی شناخته شده ای ندارند. بنابراین لازم است همه افراد با علائم و نشانه های آنافیلاکسی و نحوه تماس با اورژانس آشنا باشند.

سوالات رایج

1- چه زمانی باید نگران نیش زنبور عسل باشیم؟

تورم جزئی، قرمزی، سوزش و درد در محل نیش زنبور طبیعی است و می تواند تا یک هفته ادامه داشته باشد. در صورت بروز هرگونه علائم آنافیلاکسی (حتی اگر فقط یک یا دو علامت باشد) با اورژانس تماس بگیرید. همچنین در صورت چندین بار گزش باید به اورژانس مراجعه کنید.

2- چگونه بفهمیم که به نیش زنبور آلرژی داریم؟

واکنش های آلرژیک می تواند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از نیش زنبور عسل شروع شود. بروز علائمی چون خارش، کهیر یا تورم فراتر از محل نیش نشان دهنده آلرژی است. علائم دیگری مانند مشکلات تنفسی، نشانه آنافیلاکسی است که نیاز به درمان فوری دارد.

3- آیا می توان آلرژی به نیش زنبور را از بین برد؟

از بین بردن آلرژی به نیش زنبور ممکن است، اما برای همه اتفاق نمی افتد. واکسن های آلرژی که به عنوان ایمونوتراپی زهر شناخته می شوند، یک روش ایمن و موثر برای رفع آلرژی به حشرات هستند و حتی ممکن است آن را درمان کنند.